Groeiende kloof van ongelijkheid
In de politiek en de media hoor je veel over groeiende ongelijkheid in Nederland: kansenongelijkheid, inkomensongelijkheid, ongelijkheid in het onderwijs en op de woningmarkt. Televisieprogramma’s zoals Sander en de kloof, Scheefgroei en Klassen onderzoeken deze sociale ongelijkheid, maar een oplossing voor dit probleem lijkt niet makkelijk te vinden. Dat dit niet alleen van nu is, lees je in deze blog met tips over Ongelijkheid: de Koloniën van Weldadigheid. En we delen de leukste tips om te doen in, en te lezen en luisteren over de Koloniën van Weldadigheid.
De Koloniën van Weldadigheid: Een groot experiment
Ook aan het begin van de negentiende eeuw kampt Nederland (destijds het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden) met ongelijkheid. Om een einde aan de armoede te maken, wordt een grootschalig maatschappelijk experiment bedacht: de Maatschappij van Weldadigheid. De Maatschappij koopt grote stukken onontgonnen stukken land op, waarop in zeven jaar tijd de Koloniën van Weldadigheid worden gerealiseerd. Duizenden arme gezinnen, wezen, landlopers en bedelaars krijgen werk en onderdak in speciaal gecreëerde landbouwkoloniën, waar ze onderwijs en ziekenzorg krijgen. Met noeste arbeid hoopt de Maatschappij van Weldadigheid dat deze mensen weer ‘zelfredzame burgers’ worden.
Sporen van de koloniën
In de loop der tijd sticht de Maatschappij zeven vrije én onvrije koloniën: Veenhuizen, Frederiksoord en Wilheminaoord in Drenthe, Willemsoord en Ommerschans in Overijssel, en Wortel en Merksplas in Vlaanderen. De sporen van deze koloniën zijn nog altijd zichtbaar in het landschap, de beplanting en bebouwing.
Door de ontginningswerkzaamheden van de ‘kolonisten’ is een typerend landschap ontstaan met rechte lanen en kanalen. Ook de bebouwing herinnert aan de geschiedenis van het gebied. De bekendste voorbeelden hiervan zijn het Tweede Gesticht van Veenhuizen, waarin nu het Gevangenismuseum is gevestigd, en de huizen met leuzen op de gevels, zoals ‘arbeid is zegen’ en ‘orde en tucht’.
De Koloniën: werelderfgoed
Sinds 2021 staat een deel van de Koloniën van Weldadigheid op de UNESCO Werelderfgoedlijst, namelijk Frederiksoord, Wilhelminaoord, Veenhuizen en Wortel. Hier zijn de sporen van het verleden nog het meest zichtbaar. De koloniën zijn een uniek initiatief in de wereld en staan aan de wieg van de Nederlandse verzorgingsstaat. Daarom verdienen ze een plekje op de UNESCO Werelderfgoedlijst.
Cultuurtips koloniën van weldadigheid
Wil je meer weten over dit bijzondere experiment? Hieronder delen we de leukste tips om te doen in, en te lezen en luisteren over Ongelijkheid: de Koloniën van Weldadigheid.
Bezoek het gevangenismuseum
In het zogenaamde Tweede Gesticht van Veenhuizen is tegenwoordig het Gevangenismuseum gevestigd. Hier leer je niet alleen alles over de geschiedenis van misdaad en straf, je duikt ook in het verleden van Veenhuizen. Dit is grootste kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid, speciaal voor weeskinderen en bedelaars. In de loop van de negentiende eeuw wordt Veenhuizen overgenomen door de overheid en verandert het in een rijkswerkinrichting. Later wordt Veenhuizen een gevangenisdorp en nog steeds zijn er verschillende locaties van de Penitentiaire Inrichting Veenhuizen gevestigd.
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 10 – 17 uur.
Meer informatie vind je bij het Gevangenismuseum.
Lees het pauperparadijs
In Het pauperparadijs beschrijft Suzanna Jansen de zoektocht naar haar familiegeschiedenis. Deze geschiedenis speelde zich af in Koloniën van Weldadigheid, een van de meest tragische histories die van Nederland. Jansen komt erachter dat veel van haar voorouders in Veenhuizen terecht kwamen. Hoe verging hun leven daar? Haar boek was de inspiratiebron voor een theaterstuk én een luistertocht, waarover hieronder meer.
Naast Het pauperparadijs zijn er nog veel meer boeken geschreven over de Koloniën van Weldadigheid, zoals De Kolonieman van Angelie Sens. Dit boek werd in 2020 genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs. Hier vind je nog meer boekentips over de Koloniën van Weldadigheid.
Podcasttips Koloniën van Weldadigheid
Schrijver van Het pauperparadijs, Susanna Jansen, neemt je in deze literaire luistertocht mee door de bijzondere geschiedenis van Veenhuizen: van de voormalige koloniën tot de gevangenissen. Samen met acteur Paul R. Kooij en theatermaker Inge Wannet toont ze de historie die onder het heden verborgen ligt. Deze tijdreis voert langs de plekken uit haar boek, waarbij de geschiedenis door vertelling, voorleesfragmenten, korte scènes en muziek haast tastbaar wordt. De luistertocht kun je reserveren en ophalen via het Gevangenismuseum en is ongeveer zestien kilometer. Je kunt hem te voet, op de fiets of met de auto afleggen.
Meer informatie vind je hier.
Luister de podcast De Koloniën
In de podcast De Koloniën nemen verslaggevers Stef Bekhuis en Leonie Sinnema je mee op een tijdreis door de Koloniën van Weldadigheid: Hoe was het om daar als armoedzaaier te leven? Welke sporen uit het verleden vind je er nu nog terug? En wat kunnen we er 200 jaar later eigenlijk van leren? Ze gaan op zoek naar de erfenis van dat revolutionaire plan van die bevlogen generaal: de Maatschappij van Weldadigheid.
Luister de podcast via Apple Podcasts of Spotify.
Bezoek museum de proefkolonie
De eerste kolonie die wordt opgericht is Proefkolonie Frederiksoord. Op deze plek in Zuidwest-Drenthe komen 52 boerderijtjes waar arme stedelingen op werk en onderdak kunnen rekenen. De kolonisten moeten hard werken en de kinderen moeten verplicht naar school. Daartegenover krijgen ze een eigen stukje land en er is een eigen ziekenfonds. In de loop der jaren komen er kerken, winkels, scholen en rustoorden bij. In Museum De Proefkolonie leer je over het verhaal van deze eerste kolonie van weldadigheid, maak je een tijdreis en ontdek je de unieke materiële erfenis van dit sociale experiment.
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 10 – 17 uur.
Meer informatie vind je bij de proefkolonie.
DOOR: MARTINE VAN DER VEER
IK BEN HISTORICUS EN JOURNALIST. IN MIJN VRIJE TIJD SNUIF IK HET LIEFST CULTUUR IN HET MUSEUM, OP REIS EN VANUIT MIJN LUIE STOEL VIA TV, PODCASTS EN FILMS.
Na de cultuurtips over ‘Ongelijkheid: De Koloniën van Weldadigheid’ nog meer Cultuur snuiven in het de regio’s van Nederland?
Info
Categorie
Museum, Podcast, Boeken
Waar
Koloniën van Weldadigheid
In de podcast De Koloniën nemen verslaggevers Stef Bekhuis en Leonie Sinnema je mee op een tijdreis door de Koloniën van Weldadigheid: Hoe was het om daar als armoedzaaier te leven?