Van de straat naar het museum
‘On the streets, my work reaches people who may not go to museums’, zegt de Franse graffiti- en fotokunstenaar JR. Maar nu hangt zijn werk toch in een museum. De tentoonstelling JR: Chronicles in het Groninger Museum is de grootste overzichtsexpositie van de kunstenaar tot nu toe en neemt je mee op reis door zijn carrière, van zijn graffitikunst tot zijn maatschappelijk fotografieprojecten. Journalist en historicus Martine van der Veer bezocht JR: Chronicles in het Groninger Museum.
JR: een tiener met een camera
De start van JR’s kunstenaarscarrière lijkt regelrecht uit een film te komen. Wanneer hij als zeventienjarige graffiti-artiest in de metro op een vriend wacht, vindt hij een achtergelaten tas met daarin een fototoestel. Hij neemt de camera mee, maar doet er in eerste instantie niets mee.
Tot hij op het idee komt om zijn avonturen als graffitikunstenaar in Parijs vast te leggen en zo komt hij voor het eerst in aanraking met fotografie. Hij fotografeert zijn eigen graffitiwerk en dat van andere kunstenaars, plakt de fotokopieën op allerlei plekken door de stad en verft er met rode spuitbus lijsten omheen.
Zijn eerste straattentoonstelling is een feit en krijgt de naam Expo 2 rue. ‘Ik heb de grootste kunstgalerie ter wereld tot mijn beschikking – de muren van de stad!’ zei JR over dit project.
Van Graffiti naar fotografie
Inmiddels hangt de kunst van JR niet meer alleen op straat, maar ook in musea, zoals nu in Groningen en daarvoor in New York. Door middel van foto’s en video’s maakt de bezoeker kennis met JR’s kunstwerken. Zo zien we het project Portrait of a Generation uit 2004, een serie portretten van jongeren uit de Parijse banlieues, de plek waar JR zelf ook opgroeide. Met zijn project wilde hij het karikaturale beeld ontkrachten dat alle jongeren uit de Franse voorsteden monsters zijn en vroeg de jongeren daarom zo gek mogelijk in de camera te kijken. De portretten zijn typerend voor het werk van JR.
Beeldvorming
Ook in de andere projecten die in de tentoonstelling aan bod komen, speelt maatschappelijke beeldvorming een belangrijke rol. Zo reisde JR voor zijn project Women are Heroes naar sloppenwijken in Afrika, Azië en Zuid-Amerika om daar vrouwen te portretteren.
De foto’s, die in de wijken zelf en op andere plekken in de openbare ruimte werden geplakt, benadrukken niet de armoede, maar juist de vitaliteit van de vrouwen. Een soortgelijk project deed JR in 2007 met Palestijnen en Israëli’s, door leraren, artsen, taxichauffeurs, kunstenaars en religieuze leiders van beide kanten van het conflict te portretteren. Deze portretten plakte hij vervolgens naast elkaar aan beide zijden van de muur op de Palestijns-Israëlische grens, met de vraag: verschillen ze nu eigenlijk wel zoveel van elkaar?
Niet altijd even flatteus
JR’s werken zijn niet per se bijzonder door de schoonheid van de foto’s. Door heel dicht op zijn onderwerp te staan en soms een gezichtsvervormende lens te gebruiken terwijl het model gekke bekken trekt, zijn de foto’s niet altijd even flatteus. Het is de schaal, de grootte, het aantal, het gebruik in de openbare ruimte en de gedachte achter de foto’s, waardoor het werk indruk maakt.
Het gaat JR dan ook niet om de foto’s op zich, maar om het volledige proces van het project, waarvan zijn fotografie slechts een onderdeel is. Van dit proces krijgt de bezoeker een duidelijk beeld door middel van foto’s, video’s en voorwerpen. Je ziet hoe JR te werk gaat, hoe hij met zijn ‘modellen’ omgaat en hoe zij en voorbijganger op zijn projecten reageren.
Kunst of vandalisme?
Deze combinatie van foto en video geeft een mooi inkijkje in JR’s werkwijze en de thema’s die hij belangrijk vindt, maar de kunstenaar zelf blijft mysterieus. Zo draagt hij steevast een hoed en een donkere zonnebril, uit angst voor de autoriteiten die iets minder enthousiast zijn over zijn werk. Dat is niet zo gek, want hoewel JR’s werk in het museum met toestemming wordt geëxposeerd, is dat op straat niet altijd het geval.
Op video’s zien we dan ook hoe JR’s foto’s in de straten van Parijs met waterstralen van de gebouwen worden verwijderd. Dit gegeven zet je aan het denken over de oorsprong van JR’s carrière als illegale straatkunstenaar. Waar ligt de grens tussen kunst en vandalisme? En komt streetart eigenlijk wel tot zijn recht wanneer het van de straat wordt gehaald en in een museum wordt geëxposeerd? Want JR’s projecten maken waarschijnlijk meer indruk wanneer je er in de openbare ruimte onverwachts mee geconfronteerd wordt, dan wanneer je ze ziet in een museum via foto’s en video’s.
Op reis met JR: Chronicles in het Groninger Museum
Toch is de tentoonstelling de moeite waard. Als bezoeker maak je niet alleen een reis door JR’s carrière, je maakt ook een wereldreis: van de Parijse banlieus en de Palestijns-Israëlische grens tot de Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse sloppenwijken. Omdat de ‘gewone mens’ in JR’s kunst de hoofdrol speelt, is zijn werk toegankelijk en herkenbaar. En hoewel de werken over ingewikkelde, wereldwijde, maatschappelijk tegenstellingen gaan, verlaat je het museum door JR’s menselijke werkwijze toch met een nieuwe dosis hoop en optimisme.
Praktische informatie
Te zien t/m 12 juni 2022
Tickets via het Groninger Museum
DOOR: MARTINE VAN DER VEER
IK BEN HISTORICUS EN JOURNALIST. IN MIJN VRIJE TIJD SNUIF IK HET LIEFST CULTUUR IN HET MUSEUM, OP REIS EN VANUIT MIJN LUIE STOEL VIA TV, PODCASTS EN FILMS.
Nog meer Cultuur snuiven in Nederland? We hebben nog meer mooie blogs om bijvoorbeeld in de voetsporen van JR street art te ontdekken.
Info
Categorie
Museum
Waar
Groninger Museum
Hoewel de werken over ingewikkelde, wereldwijde maatschappelijke tegenstellingen gaan, verlaat je het Groninger Museum door JR’s menselijke werkwijze toch met een nieuwe dosis hoop en optimisme.