Filmtip: The man who sold his skin

Wanneer de Syrische Sam Ali naar Libanon vlucht, ontmoet hij de Belgische kunstenaar Jefferey Godefroi. Sam en Jefferey maken een afspraak: de kunstenaar mag tegen betaling de rug van Sam tatoeëren, waarna de vluchteling eigendom wordt van de kunstenaar en zodoende naar België reist. Dat komt goed uit, want in België woont Sams geliefde Abeer, die min of meer gedwongen is getrouwd met een rijke Syriër. Maar welke prijs moet Sam betalen voor zijn keuze om een kunstwerk te worden? Daarover gaat deze cultuurtips over de waarde van kunst. met als eerste filmtip: The man who sold his skin.

Een mens als kunstwerk

De Tunesische regisseur Kaouther Ben Hania, werd voor de film geïnspireerd door een bezoekje aan het Louvre. Hier aanschouwde zij het kunstwerk Tim van de Belgische kunstenaar Wim Delvoye. In 2006 zette Delvoye een enorme tatoeage op de rug van de Zwitserse Tim Steiner. Het kunstwerk werd voor 150.000 euro aan een kunsthandelaar verkocht en sindsdien is Tim, die een derde van de opbrengst heeft gekregen, contractueel verplicht om minstens drie keer per jaar in musea te poseren. Wanneer Tim overlijdt, zal zijn huid aan de koper worden afgestaan, zodat het werk kan worden ingelijst. ‘Mijn rug is het canvas, ik ben slechts de tijdelijke lijst,’ zegt Tim hierover.

Levend kunstwerk

Het is een bizar verhaal, dat Ben Hania aan het denken zette. Want wat drijft iemand om aan zoiets mee te werken en een levend kunstwerk te worden? Over de echte Tim is weinig bekend, dus creëerde de regisseur haar eigen fictieve verhaal. In de film komen thema’s aan bod, zoals mensenhandel, de maatschappelijke positie van vluchtelingen en de hypocrisie van de kunstwereld – want waarom is het ene kunstwerk duur en het andere waardeloos?

Varkens tatoeëren

Ook de Belgische kunstenaar Wim Delvoye was bij het ‘maken’ van Tim in deze vraag geïnteresseerd. Hij vroeg zich af of een levend wezen meer waard zou worden, wanneer het door een beroemde kunstenaar als canvas wordt gebruikt. De kunstenaar nam de proef op de som en ging eerst aan de slag met levende varkens, waarvan hij de ruggen tatoeëerde. De kunstenaar was geïntrigeerd door het idee dat de varkens na het aanbrengen van zijn tattoo zowel fysiek als economisch in waarde zouden stijgen. In 2006 volgde zijn werk Tim.

Exploitatie

Meer dan vijftien jaar later is Tim nog steeds verplicht zichzelf tentoon te stellen, ook tijdens de afgelopen coronajaren. Zo was hij via livestream te bewonderen in het Museum of Old and New Art in het Australische Tasmanië. Hier zat hij zonder bezoekers, helemaal alleen tussen de andere kunstwerken. Hoewel regisseur Hania in haar film mensenhandel als thema naar voren brengt, vindt zij dat er in het geval van Tim geen sprake is van exploitatie. Ook Tim zelf heeft tot nu geen moeite met zijn status als kunstwerk. 

cultuurtip over de Waarde van kunst

Toch blijft Tim een bijzonder en tikkeltje macaber kunstwerk dat veel vragen oproept. Hoe kan een mens voor 150.000 euro aan een kunsthandelaar worden verkocht? Hoe kan Tim een kostbaar object zijn geworden? Waarom is hij door zijn tatoeage  ‘meer waard’ dan andere mensen met tatoeages? Hoe kan het überhaupt dat sommige kunstwerken exorbitant duur worden, terwijl andere kunstwerken waardeloos zijn? En wie bepaalt de waarde van kunst? Het blijft een geheimzinnig proces.

Kijktip: Made you look

In de Netflix-documentaire Made you look wordt de grootste kunstfraude uit de Amerikaanse geschiedenis uit de doeken gedaan. Het middelpunt van deze kunstfraude was Ann Freedman, van de toonaangevende New Yorkse galerie Knoedler. Via ene Gloria Rosales kocht zij tussen 1994 en 2011 voorheen onbekende werken van expressionisten, zoals Rothko, Motherwell en Pollocks. Gesteund door experts, kunsthistorici en conservatoren werden de werken als zodanig doorverkocht aan verzamelaars, tot aan het licht kwam dat het een grote leugen betrof.

De nepschilderijen werden in totaal voor zo’n tachtig miljoen euro doorverkocht, waar vooral Rosales en de maker van profiteerden. Galerie Knoedler raakte door het schandaal in diskrediet. De documentaire ontrolt een saga van hebzucht, hoogmoed en bedrog, en reconstrueert het ontstaan van een zeepbel in de kunsthandel.

Kijk Made You Look op Netflix

Leestip: Tussen kunst en cash

Sinds een schilderij niet alleen te bewonderen is, maar ook als belegging wordt gezien, groeit de rol van geld binnen de kunstwereld. In het boek Tussen Kunst en Cash laten journalisten Pieter van Os en Arjan Ribbens aan de hand van dertien spelers uit de kunstwereld zien dat het grote geld ook in de Nederlandse kunstwereld een vrijbrief vormt voor schimmige deals, smoezelig gedrag en soms ronduit bedrog. Hoe meer geld in de kunstwereld omgaat, hoe vaker lelijkheid de schoonheid verdringt, concluderen zij.

Praktische informatie

Te zien t/m 12 juni 2022

Lees Tussen Kunst en Cash

Luistertip: Eenmaal, andermaal…

De podcastserie Eenmaal, andermaal… van Vereniging Rembrandt en BNR vertelt de verhalen van unieke kunstwerken in collecties van Nederlandse musea: van het turbulente leven van een bronzen luidklok en een Japans kunstwerk van onschatbare waarde tot één van de duurste kunstaankopen in Nederland. In elke aflevering staat één kunstwerk centraal dat met steun van Vereniging Rembrandt aangekocht kon worden. Waar zit de waarde? Welke omzwervingen heeft het werk gemaakt? En welke toeren moesten worden uitgehaald door het museum om het kunstwerk te verwerven? 

Luister Eenmaal Andersmaal in je podcastapp

DOOR: MARTINE VAN DER VEER

IK BEN HISTORICUS EN JOURNALIST. IN MIJN VRIJE TIJD SNUIF IK HET LIEFST CULTUUR IN HET MUSEUM, OP REIS EN VANUIT MIJN LUIE STOEL VIA TV, PODCASTS EN FILMS.

Nog meer Cultuur snuiven? We hebben nog meer kijk-, lees- en luistertips:

• Vijf podcasttips over geschiedenis en muziek
• Kijktip: Documentaire over Yayoi Kusama